Умартасылыҡ серҙәре/4-се дәрес: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
Ләйсән (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
<small>''Рубриканы Рафиҡ Ноғоманов алып бара. Мәҡәләләр 2012 йылғы
: Инәһеҙ ҡорт көсһөҙ булыр.
: Халыҡ мәҡәле
Малдарҙы ҡышлатып сығарыр өсөн кеше йәй буйына аҙыҡ запасы
== Күс мәңге йәшәй ала ==
[[File:Bee Swarm.JPG|left|200px]]
Умартасылыҡта биологик һәм хужалыҡ берәмеге булып айырым бер ҡорт түгел, ә бал ҡорто ғаиләһе иҫәпләнә. Ғаиләлә өс төрлө бал ҡорто була: инә ҡорт, эшсе ҡорттар һәм ата ҡорттар.
Бер ҡорт та япа-яңғыҙ йәшәй алмай. Әйтәйек, һеҙ йәйгеһен йөҙәрләгән эшсе ҡортто йыйып, бер умартаға япһағыҙ, ә улар араһында инә ҡорт юҡ икән, бөтәһе лә үлеп бөтә. Шулай уҡ бер инә ҡорт табып, бер эшсе ҡорт та ҡушмай, умарта эсенә, кәрәҙле рамға ебәрһәгеҙ, ул да бер-ике көндән һәләк буласаҡ.
Йәй һәйбәт бал ҡорто ғаиләһендә бер инә ҡорт, кәмендә 20 мең эшсе ҡорт (ә көслө ғаиләлә
Күстә ҡорттар һаны, уларҙың йәш айырмалылығы, физиологик торошо даими һаҡланмай. Яҙ һәм йәй дауамында эшсе ҡорттарҙың бер нисә (уртаса 6-7) быуыны алмашына
Бал ҡорттары күсенең тормошон, уның балауыҙ һуҙғандағы, кәрәҙ төҙөгәндәге, бал йыйғандағы берҙәмлеген, үҙ-ара ярҙамсыллығын, архитектура һәләтлеген философтар, дәүләт эшмәкәрҙәре, ҡала төҙөүселәр өйрәнгән. Спартаға нигеҙ һалыусы Ликург үҙе төҙөгән дәүләт системаһының өлгөһө итеп бал ҡорто күсенә хас булған идеаль тәртипте алған. Ул тәртип ниҙән ғибәрәт һуң? Әйҙәгеҙ, умарта эсендәге һәм тышындағы бал ҡорто күсенең һәр заты, уларҙың тормошо һәм эше менән танышайыҡ.
== Инә ҡорт ==
[[File:Bienenkoenigin 43a.jpg|left|200px]]
Бал ҡорто ғаиләләрендә ике төрлө инә ҡорт
Һәйбәт ғаиләлә, күстә бер генә инә ҡорт йәшәй. Әгәр ике инә ҡорт булһа, улар бер-береһен күрә алмай, үҙ-ара һуғыша һәм йәше, көслөһө, ғәйрәтлеһе тороп ҡала.
Умартала ул бер генә эш башҡара
Инә ҡорт ике төрлө йомортҡа һала: тәүгеһе
Умартасы ҡарт инә ҡорттарҙы алмаштырмаһа ла, йыл да булып торған күс айырыу осоронда күп умарталарҙа инә ҡорт алышыныуы була. Әгәр оҙаҡ йылдар инә ҡорт алмашынмаһа, ул бик ҡарт (өс-дүрт йәш) булһа, аҙ йомортҡа һалһа йәки ауырыһа, эшсе ҡорттар үҙҙәре инәһен алмаштырып ала
Бал ҡорто ғаиләһендә инә ҡапыл юғалһа йәки үлһә, ҡорттар йәш бала ҡорт араһынан үҫеп килгән бер-ике тәүлек йәшәгән ҡарышлауыҡты һайлап, шуларҙан яңы инә ҡорт көбө, һуңынан инә үҫтереп сығаралар.
Йәш инә ҡорт һауала бер нисә (алты-һигеҙ) ата ҡорт менән осрашып, аталана, шул аталаныу уға үҙ ғүмерендә йомортҡа һалырға етә. Яңы инә ҡортто йәш тәрбиәләүсе ҡорттар, йәғни ҡарап йөрөтөүселәр була, уларҙың һаны 10-12-гә етә. Инә ҡортто ашаталар, уға гел сифатлы һөт бирәләр, кәүҙәһен таҙарталар,
Инә ҡорттоң ҡаяуы булһа ла, ул кешене саҡмай, ҡаяуын ул икенсе инә менән һуғышҡанда ғына ҡуллана.
[[Category:Башҡортса]][[Category:Умартасылыҡ]]
|