Түбәләҫ - Оло Табын ҡәбиләһенең Ҡыуаҡан тармағы: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
"'''Башкирика''' нәшриәте баҫтырып сығарған 25-се (1) томынан өҙөк. '''Әйле. Тырнаҡлы...." исемле яңы бит булдырылған
 
11 юл:
Урал аръяғында таралып ултырыр алдынан һырҙы ҡәбиләһе Йүрүҙән йылғаһы үҙәнендә йәшәгән. Һәм быны күптән түгел генә Салауат районы Сулпан ауылында яҙып алынған Һырҙы йорт, Һырҙы зыярат топонимдары раҫлай. Һырҙылар ҡыуаҡандар менән йәнәшә йәшәгән: хәҙерге Салауар районындағы кипкән йылға йырҙаһы әлегә тиклем Ҡыуаҡан йылғаһы тип атала.
 
== Ҡыуаҡандар ==
Ҡыуаҡандарҙың риүәйәттәрендә ата-бабаларының «Алтайҙан», «Монголиянан», «Байҡал күленән», «Ҡаҙағстандан» килеүе тураһында телгә алына.
 
Юл 18 ⟶ 19:
 
Риүәйәттәргә бик тасуири этнонимия биҙәге өҫтәлә.
Ҡыуаҡандағы ҡырҡөйлө (кыркуйле) һәм ҡырҡтар тигән ырыу атамаларының Алтайҙа ла, атап әйткәндә, челканлыларҙа, аналогияһы бар. Ҡыуаҡандар составында «монгол» тигән этноним да теркәлгән.
Куваканские родовые названия кыркуле (кыркуйле) и кырктар имеют аналогии на Алтае, в частности, у челканцев. Зарегистрирован в составе куваканцев и этноним монгол.
Но особенно поразительно сохранение у двух подразделений рода тюбеляс назвагий һунн – гунн.
При этом старики-информаторы, рассказывая предания, подчеркивают: “наш род из гуннов” (беҙҙең ырыуыбыҙ һундарҙан).
В связи с выяснением этнических истоков куваканского племени привлекает внимание трактовка рядом исследователей тюркского слова КУ в значении “ЛЕБЕДЬ”
КУ (ҡыу) – др-тюрк. Название реки Лебедь на Северном Алтае; ку-кши, куу-кижи – “люди с реки Лебедь”, название лебединцев и челканцев Северного Алтая, с которыми у куваканцев имеются и др., упомянутые выше этнонимические параллели. Родоплеменные группы КУУ и КУУЛАР входят в состав тувинцев.
В преданиях башкир-куваканцев рас-ся, что первыми верховья Юрюзани пришли двое юношей-охотников. Они искали земли для переселения соплеменников.
Места им понравились, и две самые высокие горы они назвали КУКШИ-ТАУ и БАШЫТАШ-ТАУ (Научный архив БФАН СССР, ф.3, оп.11, д.6, с. 60-63, 76, 88, 92, 132-133, Кузеев опирался на материалы ученых Радлова, Аристова, Груум-Гржимайло Потапова) (255-256 б.)
 
Ә иң таң ҡалдырғаны - Түбәләҫтең ике бүлексәһендә '''Һунн''' – гунн атамаһының һаҡланып ҡалыуы.
«» <poem> </poem> == == —
 
Шуны әйтер кәрәк, информатор ҡарттар, риүәйәттәҙе һөйләгән саҡта, баҫым яһап: «беҙҙең ырыуыбыҙ һундарҙан» тип төплө әйтеп ҡуя.
 
Ҡыуаҡан ҡәбиләһенең этник сығанаҡтарын асыҡлау менән бәйле, күп кенә тикшеренеүселәрҙең «АҠҠОШ» мәғәнәһенә эйә «КУ» төрки һүҙен аңлатыуы айырым иғтибарҙы йәлеп итә.
 
«КУ» (ҡыу) – ''боронғо төрки'' һүҙе. Төньяҡ Алтайҙағы Аҡҡош йылғаһы атамаһы; ''ку-кши, куу-кижи''– «Аҡҡош йылғаһынан килгән кешеләр», Төньяҡ Алтайҙа йәшәгән аҡҡошлоларҙың һәм челканлыларҙың атамаһы, һәм ҡыуаҡандарҙың улар менән башҡа төрлө этнонимик параллелдәре лә бар. Тывалар составына ла «КУУ» һәм «КУУЛАР» ырыу-ҡәбилә төркөмдәре инә.
 
Ҡыуаҡан башҡорттары риүәйәттәрендә Йүрүҙән үренә беренсе булып ике һунарсы егеттең килеүе бәйән ителә. Улар ырыуҙаштары күсеп килерлек яңы ерҙәр эҙләгән.
Ошо ерҙәрҙе улар бик оҡшатҡан, һәм ике иң ҙур тауға «КУКШИ-ТАУ» (Күкшик) һәм «БАШЫТАШ-ТАУ» (Башташ) тип исем биргән. (255-256 б.)
 
== Сығанаҡтар ==
Места* им понравились, и две самые высокие горы они назвали КУКШИ-ТАУ и БАШЫТАШ-ТАУ (Научный архив БФАН СССР, ф.3, оп.11, д.6, с. 60-63, 76, 88, 92, 132-133, Кузеев опирался на материалы ученых Радлова, Аристова, Груум-Гржимайло Потапова) (255-256 б.)