Борщ: өлгөләр араһындағы айырма

Славян телдәренең этимологик һүҙлектәрендә борщ һүҙе үҫемлек атамаһынан килеп сыҡҡан: тәүҙәрәк борщ тип ашарға яраҡлы япраҡтары аҙыҡ итеп ҡулланылған балтырғанды атағандар (тәнде бешергән ситтән индерелгән төрһәм тәнде бешергән Сосновский балтырғаны менән бутамаҫҡа). Күрәһең, «бърщь» сөгөлдөрҙөң боронғо славян атамаһы тигән киң таралған фекерҙе халыҡ этимологияһына ғына ҡайтарырға кәрәк: боронғо славян һөйләштәре һүҙлектәрендә был мәғәнә теркәлмәгән (фиксацияланмаған), әммә украин теленә сөгөлдөр (грекса seukla)[5] буряк тип тәржемә ителә.

БоронораҡБоронғораҡ борщ тип балтырған өйрәһен (похлебкапохлебканы) атағандар. ҺуңғараҡҺуңыраҡ борщ ашын сөгөлдөр кеүәҫендә әҙерләгәндәр: уға һыу ҡушҡандар, ҡатышманы (смесь) балсыҡ йә суйын көршәккә һалып ҡайнатҡандар. Ҡайнаған һыуға ваҡлап туралған сөгөлдөр, кәбеҫтә, кишер һәм башҡа йәшелсә һалғандар ҙа көршәкте мейес эсенә ултыртҡандар. Бешеп сыҡҡан борщҡа тоҙ һәм төрлө тәмләткестәр өҫтәгәндәр.

Борщ ашының килеп сығышы билдәле түгел, уның элекке Киев Русе ерҙәрендә (территорияһында),биләмәләрендә барлыҡҡа килгәнлеге күренеп тора. Бөгөн ул киң таралған һәм төрләндерелгән.

Украинала, БеларустәБеларуста, Литвала, Рәсәйҙең көньяғында, Себерҙә борщ әҙерләһәләр, Рәсәйҙең төньяғында һәм Уралда — йышыраҡ щи бешерәләр.

Боронораҡ борщ тип балтырған өйрәһен (похлебка-шыйыҡ аш) атағандар. Һуңғараҡ борщ ашын сөгөлдөр кеүәҫендә әҙерләгәндәр: уға һыу ҡушҡандар, ҡатышманы (смесь) балсыҡ йә суйын көршәккә һалып ҡайнатҡандар. Ҡайнаған һыуға ваҡлап туралған сөгөлдөр, кәбеҫтә, кишер һәм башҡа йәшелсә һалғандар ҙа көршәкте мейес эсенә ултыртҡандар. Бешеп сыҡҡан борщҡа тоҙ һәм төрлө тәмләткестәр өҫтәгәндәр [6].

Христиан посы көндәрендә, һөтлө һәм итле аш тыйылғанда, борщты сусҡа майы йә ит ҡушмай, тик көнбағыш майында, бәшмәк, ҡайһы саҡта балыҡ өҫтәп, әҙерләйҙәр. Украинала Раштыуа байрамына йола буйынса бәшмәкле борщты «ҡолаҡтар» тип йөрөтөлгән — йомортҡа ҡамырына эремсек һалып эшләнгән - варениктар (башҡорт халҡында ла бар ундай аш: Әй- һәм Йүрүҙән буйы башҡорт ауылдарында ул ашты "ҡаҙан кәкереһе" тиҙәр) ҡушып тәҡдим итәләр.