Мең дә бер күҙәтеүем/70-79

70-се күҙәтеүем

Урамда кешеләрҙең кәйефенә иғтибар иттегеҙме? Һыу уртлаған кеүектәр. Барыһы ла кәйефһеҙ. Декабрь аҙағындағы романтизмдың, күңел күтәренкелегенең семтеме лә юҡ. Был нимә тураһында һөйләй? Беҙ байрам итә белмәйбеҙ. Шатланғанда ла, ҡайғырғанда ла сама белеү фарыздыр. Ни бары бер кисте уҙғарыр өсөн айҙарға етерлек шатлығыбыҙҙы, эмоциябыҙҙы сарыф итәбеҙ. Алдағы көндәребеҙ иҫәбенә үтескә шатлыҡ алып торабыҙ ҙа, һуңынан шуның һөҙөмтәһен татыйбыҙ. Кеше бер тапҡыр спиртлы эсемлек ҡабул итһә, 40 көн иманы булмай, тигән аңлау ҙа юҡтан тыумаған тимәк. Был хаҡта "Мин эсеүемде ташланым" тигән яҙмаларымда "Үтескә алынған шатлыҡ" тигән бүлектә яҙып үткәйнем инде.

71-се күҙәтеүем

Кисә кис супермаркетта 10 йәшлек самаһындағы бер үҫмер һатып алған икмәген магазиндан сыҡҡан урындағы контроль үлсәгескә һалып үлсәне лә: "Мине теүәл 8 грамға алданылар",- тине. "Нимә, икмәгеңдең ауырлығы кәмерәк килеп сыҡтымы әллә?" - тип һораным тегенән. "Юҡ, этикеткала 300 грамм тип яҙылған, ә үлсәгестә 308 грамм", - ти үҫмер. Янына килдем. Ул тағы ла тауарын күҙем алдында үлсәп күрһәтте. Мин уға: "Һинең файҙаға бит, 8 грамға оттоң, ниңә ҡайғыраһың?" - тием. Әммә үҫмер һис тә бирешергә теләмәйенсә: "Юҡ, мин алдандым", - тине лә, китеп барҙы. ...Оҙаҡ уйландым. Ә бит үҫмер дөрөҫөн әйтте. Кем белә, бәлки ул тәүге тапҡыр ошондай хәлгә тарып, күңеле менән быны ҡабул итергә теләмәйенсә, күңел ихтилалы кисергәндер. Кеше бит ошо рәүешле алданырға һәм алдашырға өйрәнә...

72-се күҙәтеүем

Бала саҡтан бер күренешкә аптырай торғайным. Эттәр һәм бесәйҙәр ауырыған саҡта ашамай, һыу эсмәй. Ҡаҡ һөйәккә ҡалғансы һуҙылып яталар ҙа, аҙаҡ, бер ни булмағандай, аяҡҡа баҫып китәләр. Ураҙамдың 72-се көнөндә, 72-се күҙәтеүҙә (был юҡҡа ғына түгелдер) хайуандарҙың был хәләте иҫкә төштө. Чекмарев һымаҡ "быҙауҙарҙың зәңгәр күҙҙәренә" ғашиҡ булыусы зоотехник дуҫым, шағир Дамир Шәрәфетдинов миңә был хәлде шулай аңлатты: ураҙа ваҡытында тере йәнгә тәбиғәт тарафынан һалынған иммунитет уяна, тере йәндең "үҙ докторы" эшмәкәрлек итә башлай. Беҙ, кешеләр генә, тәбиғәттән алыҫлашыуыбыҙ арҡаһында был хәҡиҡәтте онотҡанбыҙ. Бына һиңә кәрәкһә!

73-сө күҙәтеүем

Ауылға ҡайтҡан һайын атайым менән һөйләшеп һүҙҙәребеҙ бөтмәй торғайны. Кеҫә телефондары дәүере башланғас, уға ла бүләк иттем. Шунан һуң ул миңә бик йыш шылтырата башланы. Ауыл, район, донъя хәлдәрен һөйләй, тәүлек әйләнәһенә тиерлек бәйләнешебеҙ өҙөлмәй. Уның ҡарауы, ауылға ҡайтып төшһәм, һин һаумы ла, мин һаумы, тиеп әйтешәбеҙ ҙә, әңгәмәбеҙ ҙә шуның менән сикләнә. Кире Өфөгә юлланыуым була, атайым шылтыратып: "Ҡайһы ерҙә бараһың әле? Һиңә мин бер нәмәне әйтергә онотҡанмын", - ти. Машинаны юлдан ситкәрәк сығарып ҡуям да, тағы ла һөйләшә башлайбыҙ. Атайымдың ҡалған ғүмерендә беҙ күберәк телефон аша һөйләштек... Бының менән нимә әйтергә теләйем һуң? Виртуаль бәйләнешкә тиҙ өйрәндек. Үкенес, мөнәсәбәттәр ҙә виртуаль була бара. Социаль селтәр аша танышҡан дуҫыбыҙ менән күҙмә-күҙ осрашһаҡ та: "Ярай, мин һиңә селтәр аша мәғлүмәт, фото һалырмын, репост яһарһың, лайк ҡуйырһың", - тип тиҙ генә хушлашыу яғын ҡарайбыҙ. Дөрөҫөн әйткәндә, селтәрҙәш дуҫыбыҙ беҙгә ысынбарлыҡта, тормошта бөтөнләй кәрәкмәгән кеше булып сыға. Һүҙ юҡ. мәғлүмәтте хәҙер, ошо секундта Ер шарының теләһә ниндәй нөктәһенә еткереү өсөн Интернет бынамын тигән сара. Тик виртуаллектең беҙҙе ысынбарлыҡтан нисек айырғанын торған һайын нығыраҡ тоябыҙ. Әллә мин яңылышаммы, дуҫтар?

74–се күҙәтеүем

Бәләкәй саҡта Бибинур апайым менән 1 апрелдә икебеҙ генә өйҙә ҡалып, тиҫтерҙәремде тыуған көнөмә саҡырырға булып киттек. Ҡыҙыҡ күреп. Апайым йүгереп йөрөп саҡырып сыҡты. Әйтелгән ваҡытҡа малайҙар бер–бер артлы өйөбөҙгә килә башланы. Үҙебеҙ урындыҡ аҫтына инеп боҫтоҡ. Улар өйгә килеп инәләр ҙә, ишек төбөндә танауҙарын тартып торалар ҙа, өйҙә бер кем дә юҡлығын белгәс, бүләктәрен (юйғыс, дәфтәр, ҡәләм, линейка йә 3 тин аҡса) урындыҡ ситенә һалып, шым ғына сығып китәләр. Тағы ла шуныһы: аҙаҡ уларҙың береһе лә үпкәһен белдермәне. Имамитдин класташым ғына: "Һин төнә мин һине ҡотларға тип килгәндә ҡайҙа булдың? Нишләп тыуған көнөңдө 1 апрелдә үткәрҙең ул?"– тип һораған булды. Күңелемдә ауырлыҡ ҡалды 1 апрелдәге урынһыҙ был шаяртыуым өсөн. Шуға күрәлерме, тыуған көнөмдө яратмайым. Ул көндө билдәләү мәсьәләһенә битарафмын. Психологтар тыуған көнөңдө үткәреү, бүләк алыу үҙеңдең 1 йылға, юбилей ваҡытында 5,10 йылға ҡартайыуыңды рәсми рәүештә раҫлау тип иҫәпләй. Һуңлап булһа ла, малайҙарҙан ғәфү үтенәм. Ғәфү итегеҙ мине, Имамитдин, Рәйес, Хәйҙәр, Әхиәт, Ғәзиз, Миңнулла, Әбделбаҡый, Хәбир, Миңләхмәт, Әсҡәт, Азат, Әхмәт, Фәнил, Нуритдин, Салауат һ.б. Шулай ҙа тыуған көнөңдә ҡотлауҙар алыуҙың яҡшы яғы ла бар икән, дуҫтар! Быйыл шуны аңланым. Кешеләргә кәрәкмен икән. Форсаттан файҙаланып, барығыҙға ла рәхмәт һүҙҙәремде еткерәм. Рәхмәт, дуҫтарым! Хоҙай һеҙҙе лә ҡыуандырһын!!!

75-се күҙәтеүем

Шәйехзада Бабич исемендәге дәүләт премияһы лауреаты, күренекле рәссамыбыҙ Йәлил Сөләймәновтың киң билдәле "Һуңғы һартай" тигән эшен тыныс ҡына ҡарай алмайым. Күҙгә йәш тығыла. Үҙемсә унда шундайыраҡ фекерҙәрҙе уҡыйым:

1.Милләт үҙ-үҙен һаҡлайым тиһә, тик көрәшеп кенә йәшәргә тейеш. Көрәшеүҙән туҡталһаң, юҡҡа сығаһың...

2.Шул уҡ ваҡытта һин бер уҡ осорһаң, үҙеңә табан осоп килгән йөҙ уҡтан да һаҡланырға тейешһең...

3.Тарихҡа һин пистолеттан атһаң, ул һиңә пушкалар менән яуап ҡайтара...

4.Атылған уҡ - әйтелгән һүҙ, уны туҡтатып булмай...

5."Эт сапҡанда, бет саба" ти. Башҡалар уҡ атҡанда һин ҡурай тартып ҡына ултыра алмайһың...

6.Әҙәм балаһы барлыҡ ғәмәлдәре өсөн дә яуаплы... Һ.б.

Ә һеҙ ниндәй фекерҙәр уҡыйһығыҙ, дуҫтарым?

76-сы күҙәтеүем

Күмәкләшеп ауылыбыҙ клубында кино ҡарау бала сағыбыҙҙың күңелле хәтирәһе булып күңелгә уйылып ҡалған. Һинд фильмдарында, мәҫәлән, шундай сюжет һыҙығы киң таралған: егет менән ҡыҙ бер–береһенә ғашиҡ була, икәүләшеп тәбиғәт ҡосағына йүгерәләр, шунда йырлайҙар. Кино тап шул урынға барып етһә, билдәле ҡурайсы, йырсы Юнир Һағынбаевтың атаһы Шәмситдин ағай: "Былар ҡасан йырларға урын тапҡансы, сығып тартып инәм, урын тапһалар, әйтерһегеҙ",– тип сығып китә. Бер аҙҙан клубтың ишеген асып башын ғына тыға ла: "Урын таптылармы? – тип һораша. Бар халыҡ: "Юғале, тәмәкеңде тартып бөт..." – тип ҡысҡыра. Бер аҙҙан тағы ла ишек асыла, тағы... Ҡыҙыҡ, Юнир ауылдан оло донъяға, йырларға урын эҙләргә сығып киткәндә ағайыбыҙ нишләне икән?

77-се күҙәтеүем

Кино ҡарауға бәйле тағы бер хәтирә. Ул саҡта беҙҙең яҡта бер нисә ауылды бер киномеханик хеҙмәтләндерҙе. Әйтәйек, ул сәғәт киске 6-ла бер ауылда кино ҡуя ла, төн уртаһына тиклем башҡа ауылдарҙы урап сыға. Төрлө хәлдәр була. Ҡайсаҡ төн уртаһына тиклем киноның килгәнен көтөргә тура килә. Бер мәл төнгө 12-гә тиклем көттөк тә, өмөтөбөҙ өҙөлөп ҡайтып киттек. Ятырға ла өлгөрмәнек урам буйлап Йосоп тигән малай: "Шеләрке, роғоҙто, ноки лабу" (Кешеләр, тороғоҙ, кино була) тип һүҙҙәрҙең ижектәрен алмаштырып ҡуйып, ҡысҡырып йөрөп сыҡты. 15 минут та үтеп өлгөрмәне, клуб кеше менән тулды. Был хәл һуңынан йолаға әүерелде. Хәҙер ҙә ауылға ҡайтһам, кемдерҙеңдер: "Шеләрке, роғоҙто, ноки лабу",-тип ҡысҡырғанын көтөп ятам. Әҙер ятам, клубҡа барырға. Эх, Йосоп та ауылда түгел, исмаһам...

78-се күҙәтеүем

Йыуыштырыңҡырамағанлыҡтарынанмылыр... Иң күп хәрефтәрҙән торған башҡорт һүҙҙәренең береһе ошо. Кем тағы ла күберәк хәрефлеһен белә?

79–сы күҙәтеүем

Кеше күп йыйылған ерҙәрҙә – һабантуйҙарҙа, концерттарҙа, башҡа сараларҙа йөрөүҙең ҙур ыңғай һәм ҙур кире яғы бар. Ыңғай яғы: күптән күрмәгән таныштарыңды, дуҫтарыңды осратаһың, төркөмдөң ыңғай энергетикаһын үҙеңә алаһың, кире яғы: таныштарыңдың, дуҫтарыңдың береһе менән дә йүнләп аралаша, һөйләшә алмайһың. Сөнки береһе менән күрешеп тә өлгөрмәйһең, икенселәр һине тартҡылай, һаулыҡ һорашырға ҡулын һуҙа, ҡосаҡлай башлай. Был ваҡытта теге кеше менән генә һөйләшеүеңде дауам итһәң, башҡалар һине эреләнгән, әллә кем булған икән, тип уйлай башлай. Һөҙөмтәлә был сарала ҡатнашыуың һөҙөмтәһендә ҡырҡҡа бүленәһең, йөҙгә тарҡалаһың, меңгә сәрпәкләнәһең һәм кәйефең төшөп ҡайтып китәһең.