Ҡояш системаһы/Койпер поясы
Kuiper Belt Facts:
- Койпер билбауы — Ҡояш системаһының күптән түгел асылған өлөшө
Нептун орбитаһы аръяғында Койпер билбауы урынлашҡан. Ҡояш/Ҡояштан тышҡы яҡҡа тышҡы яҡҡа өс миллиард километрға һуҙылған. Билбау төрлө ҙурлыҡтағы боҙ киҫәктәренән торған ҡатнашманан тора. Был киҫәктәр Коптер билбауы объекттары тип атала. Ҙурыраҡ өлөштәре бәләкәй планета йәки карлик планета тип атала. The Kuiper belt may have formed when the gravity of the young planet Jupiter hurled the objects out to where they are now. The Kuiper belt is named after Gerard Kuiper (rhymes with «viper»), one of several astronomers who hypothesized about a field of small objects beyond Neptune.
Койпер поясында нимәләр бар?
үҙгәртергәКойпер поясы космос туҙанынан, боҙҙан һәм органик ҡушылмаларҙан тора. Киҫәксәләр кометаларға оҡшаған. Ҡайҙы бер киҫәктәр ҡыҙғылт тҡҫтә, ҡайһы берҙәре һоро төҫтә.
Койпер поясындағы киҫәктәр ни ҙурлыҡта?
үҙгәртергәҒалимдар Плутон Койпер поясындағы бер киҫәге булған тип фаразлай. Уның диаметры 2390 км. Койпер поясындағы башға эре объекттар — Orcus, 2003 EL61 and 2005 FY9. Orcus диаметры 1600 км (1,000 миль); 2003 EL61 объектының диаметры Плутон диаметрының 70%-ы, 2005 FY9 объектының диаметры Плутон диаметрының 50 % — 70 % of самаһы.
Күптән түгел генә ғалимдар тағы ла бер Эрис исемле кәрлә планета булыуын астылар, был планета хатта Плутондан да ҙурыраҡ. Ғалимдар яңы планетаның ҙурлығын белмәй, яҡынса Плутондар 20 %-ҡа ҙурыраҡ тип иҫәпләй. Планета табылған ваҡытта Ҡояштан Ергә ҡарағаеда 100 мәртәбә алыҫта була. Әммә Ҡояшҡа Плутон кеүек яҡынлаша ала. Эристың Жисномия исемле юлдашы бар.
Эрис орбитаһы Ер орбитаһына ҡарағанда 45 градусҡа ауышыраҡ, Плутон орбитаһы 17 градусҡа ғына ауыш.
Койпер поясындағы диаметры яҡынса 1000 км булған башҡа объекттар; Харон, Варуна, Иксион, 1996 TL66, 2002 TX300, 2002 TC302, 2002 UX25 һәм 2002 AW197. Церера Койпер поясындағы иң ҙур астероид. Уның диаметры 950 км.
Койпер поясындағы башҡа объекттарҙың диаметры бер нисә км-ҙан тиҫтә км-ға тиклем.
Койпер поясында нисә объект бар?
үҙгәртергәКойпер поясында ғалимдар меңдән артыҡ объект таптылар. Ғалимдар унда етмеш меңдән артыҡ объект бар тип иҫәпләй. Билбауҙа объекттар бик күп һәм ваҡ, уларҙың күпселегенең Ер ауырлығының 1/25 and 1/30 өлөшөн генә алып тора.
Исемен кем биргән?
үҙгәртергәПлутон һәм уның юлдашынан башҡа, Харон булыуы асыҡлана. Был объект Гавай утраҙарындағы Мауна-Кеа обсерваторияһында асыла һәм билбауға Джерер Койпер исеме бирелә.Был ғалим 1951 йылда уҡ билбау булыуы тураһында яҙған булған, тик ул ваҡытта иҫбатларлыҡ дәлилдәр булмаған. Фредерик Леонард, Кеннет Эджворт һәм Хулио Фернандес кеүек башҡа ғалимдар ҙа билбау бар тип иҫәпләй. Шуға күрә ҡайһы бер астрономдар Эджворт-Койпер билбауы тип әйтә.
Башҡа объекттарға нисек исем бирелә?
үҙгәртергәКосмоста объект булыуы табылғас, уға «ввҡытлыса тәғәйенләнгән» исем бирелә. Был ваҡытлыса исемдә космоста объект билдәле булған йыл күрһәтелә, артабан ниндәй айҙа һәм ниндәй тәртиптә табылғанына ҡарап бер нисә хәреф һәм цифрҙар ҡуйыла. Һуңынан, объекттың мөһимлегенә ҡарап исемдәр бирелә, исемдәр йыш ҡына мифологинан алына. Когда объект обнаруживается в космосе, ему присваивается временное имя под названием «временное обозначение». Это временное название начинается с года, когда объект был обнаружен, а затем несколько букв и цифр, которые указывают, в каком месяце и в каком порядке он был обнаружен. Позже, важным объектам даются формальные имена, часто взятые из мифологии.
Койпер билбауындағы Оркус, Харон һәм Варуна исемдәре ер аҫты аллалары хөрмәтенә бирелгән. Иксион енәйәт донъяһындағы кеше исеме. Квааар исеме объектҡа һинд кешеләренең аллаһы ъөрмәтенә бирелгән.