Тормош һабаҡтары. 9 класс: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) |
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) |
||
546 юл:
Рәссамдарҙың бер нисәһе менән танышҡайныҡ.
Рәшит Нурмөхәмәтовтың (1969 йылда), Мөхәммәт Арыҫланов- тың (1973 йылда), Александр Тюлькиндың (1975 йылда), Борис Домашниковтың (1977 йылда), Әхмәт Лотфуллиндың (1982 йылда) ижадтары һәм күрһәтелгән йылдарҙа Салауат Юлаев премияһы лауреаттары булыуҙары хаҡында һөйләгәйнек.
Ә бына ошо юғары исемгә лайыҡ булған рәссам Лев Кузнецов, Ильис Ямалетдинов, Александр Бурзянцев, Әҙиә Ситдиҡова, Рәшит Зәйнетдинов менән Георгий Ка- литовтар менән аҙыраҡ таныштырып үтергә кәрәк булыр.
*Лев Владимирович Кузнецов сәнғәттә граждандар һуғышы темаһын яҡтыртыу тураһында хыяллана. Әммә Бөйөк Ватан һуғышында контузия алып ҡайта, Репин исемендәге Ленинград живопись, скульптура һәм архитектура институтына инеп ҡарай — инә алмай. Бик һуңлап ҡына тормошҡа аша уның хыялдары, институтҡа инә һәм ҡырҡ йәше тирәһендә генә тамамлай. Институттан һуң Өфөгә килеп бик ҙур ауырлыҡтар менән булһа ла үҙ хыялын тормошҡа ашыра башлай. «Ҡыҙыл башҡорт», «Һыбайлылар» һәм башҡа эштәре граждандар һуғышы темаһына арналған. Октябрь революцияһы һәм граждандар һуғышы яугирҙары иҫтәлегенә арналған композицияһы өсөн 1978 йылда Салауат Юлаев премияһына лайыҡ була.
*Ильис Миңнеәхмәт улы Ямалетдиновҡа был юғары исем Халыҡтар дуҫлығы орденлы Башҡортостан «Ағиҙел» художество промыслалары производство берекмәһендә етештерелгән сәнғәт әйберҙәре өсөн бирелде.
Билдәле булыуынса, «Ағиҙел» берекмәһе һынлы сәнғәт әйберҙәре, туҡыманы биҙәкләү, ҡайып тегеү, келәм һуғыу, һөлгө баштары сигеү кеүек зауыҡлы эштәр менән шөғөлләнә. Был берекмә етештергән әйберҙәр, халыҡ-ара күргәҙмәләрҙә ҡатнашып, бик югары баһалар ала. Ильис Ямалетдинов уның баш рәссамы булып эшләне. 1985 йылда Халыҡтар дуҫлығы орденлы «Ағиҙел» художество берекмәһендә уның етәкселегендә етештерелгән халыҡ һынлы сәнгәте әйберҙәре өсөн баш рәссам Ильис Ямалетдинов республикабыҙҙың Салауат Юлаев исемендәге премияһына лайыҡ була. *Александр Данилович Бурзянцев матур тәбиғәтле Йылайыр районында тыуған. Бәләкәйҙән тәбиғәт матурлығына һоҡланып үҫкән рәссам тыуған төйәген, гүзәл Башҡортостанды сағылдырған байтаҡ һүрәттәр ижад итә. Тәбиғәткә дан йырлаған картиналары өсөн 1986 йылда юғары исемгә лайыҡ була.
*Скульптор Тамара Павловна Нечаева ижады менән танышһығыҙ. Салауат Юлаев исемендәге премия уға 1991 йылда батырыбыҙ скульптураһы өсөн бирелә. Скульптура Эстонияның Палдиски ҡалаһында ҡуйылды.
*1993 йылда рәссам Владимир Павлович Пустарнаков республикабыҙҙың Салауат Юлаев исемендәге премияһына лайыҡ булды. Уның «1942 йыл» тип аталған киң ҡоласлы триптихында Ҡыҙыл майҙандағы парад сағылдырылған. Һуғыш емеректәре, ҡыйралыш ваҡытында илдең генә түгел, ә афәттең бөтөн ауырлығын үҙ өҫтөнә алып, донъяның таянысына әйләнгән баш ҡалабыҙ Мәскәү янындағы һуғыш ғәрәсәте һәм парад ышандырырлыҡ оҫта һүрәтләнгән. Рәссам тәбиғәт күренештәрен дә ғәйәт матур тасуирлай.
*Салауат Юлаев исемендәге премияға 1995 йылда рәссамдар Рәшит Сәйфетдин улы Зәйнетдинов менән Георгий Ғәйниәхмәт улы Калитовтар «Аманат», «Ер рухы», «Ҡымыҙ» тигән картиналар серияһы өсөн лайыҡ булдылар.
*Рәшит Зәйнетдинов та, Георгий Калитов та портреттар оҫтаһы булып танылыу алған рәссамдар. Шуның өсөн дә премияға лайыҡ булған был сериялағы картиналарҙа шәхестәребеҙҙең эске рухи донъяһы оҫта сағылдырыла. Улар һәр береһе үҙенсәлекле, шул уҡ ваҡытта бөтөнөһөн дә бер рух берләштерә. «Ерҙән алған рух — киләсәктәргә ҡалырға тейеш, ә беҙ үткәндәр һәм киләсәкте тоташтырыусы ныҡлы рух ҡалдырабыҙ», — тигәндәй улар.
*1997 йылда был оло премия рәссамдар Камил Ғөбәй улы Ғөбәйҙуллинға һәм Рафаэль Рәшит улы Ҡадировҡа «Юрматы ере» исемле полиптихтары өсөн бирелде.
===Балет артистары===
*Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры бөтөн донъяға билдәле. Унда ҡуйылған балеттарҙы республикабыҙ һәм сит ил тамашасылары яратып ҡаршы ала. Шуның өсөн дә иң оҫта, нескә зауыҡлы балериналарҙың береһе Фирҙәүес Мөхәмәтвәли ҡыҙы Нафиҡованың Салауат Юлаев исемендәге премияға лайыҡ булыуы (1977 йылда) республика халҡында хуплау тапты. Ул «Кармен-сюита»лағы ғорур Кармен образын үҙенә генә хас алымдар менән ҡабатланмаҫ итеп сәхнәгә сығарҙы.
*Шулай уҡ балет артистары Леонора Ҡыуатова менән Радик Зарипов та (1988 йылда) башҡорт балеты традицияларын лайыҡлы дауам иткәндәре һәм сағыу образдар ижад иткәндәре өсөн ошо премияны алдылар.
===Скульпторҙар һәм архитекторҙар===
*Мәжит Ғафуриҙың скульптур фигураһы өсөн Лев Ефимович Кербель менән Лев Васильевич Хихлуха — 1979 йылда;
*Салауат районы Малаяҙ ауылында Салауат Юлаев музейы бинаһы өсөн — Александр Васильевич Клемент, Михаил Гаврилович Старцев һәм Хәниф Мирзаһит улы Хәбибрахмановтар — 1992 йылда;
*«Ләлә-Тюльпан» мәсете өсөн архитектор Дәүләтшин Вәкил Вәғиз улы 1998 йылда;
архитекторҙар Сергей Анатольевич Голдобин, Светлана Борисовна Голдобина, Андрей Владимирович Давиденколар 2000 йылда «Ҡунаҡһарай» комплексы өсөн республикабыҙҙың юғары премияһына лайыҡ булдылар.
===Сәхнә оҫталары===
*Башҡарыу оҫталығы өсөн Башҡорт ҡурсаҡ театры артисткаһы Венера Тимерхан ҡыҙы Рәхимова оло премияға лайыҡ булды. С. Айытматовтың «Аҡ пароход» повесы буйынса ҡуйылған спектаклдә Малай, «Ҡара йөҙҙәр»ҙә — Ғәлимә, «Буратино мажаралары »нда — Буратино образдарын тыуҙырғаны өсөн уға 1984 йылда Салауат Юлаев исемендәге премия тапшырылды. Ҡурсаҡ театрында кем генә, нимә генә булып уйнамаһын, ҡошмо, әтәсме, хайуанмы — Венера Рәхимова берҙәй килештерә. Ул бәләкәй тамашасыларҙың иң яратҡан артистарының береһенә әйләнде.
*Башҡорт дәүләт циркы артистары ирле-ҡатынлы Гүзәл менән Юнир Ғәзизовтар 1986 йылда Салауат Юлаев исемендәге республика премияһына лайыҡ булалар. Уларҙың юғары оҫталығы Латин Америкаһы, Ҡытай, Япония, Египет, Польша, Монголия, Голландия һәм Бельгия тамашасыларын таң ҡалдыра. Таң ҡалдырыу
ғына түгел, 1997 йылда уларҙы Италияға контракт буйынса эшкә саҡырҙылар. Әлеге көндә улар Мәскәү ҡалаһында эшләйҙәр.
*Мәшһүр артисыбыҙ Арыҫлан Ҡотләхмәт улы Мөбәрәков 1989 йылда (үлгәндән һуң) Салауат Юлаев исемендәге премияға лайыҡ булды. Кинофильмда ла, театр сәхнәләрендә лә Салауат образын ҡабатланмаҫ итеп тыуҙырған атаҡлы артистың был премияға лайыҡ булыуы халҡыбыҙҙа тәрән ҡәнәғәтлек һәм хуплау тыуҙырҙы.
*Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт академия драма театры артисы Хөрмәтулла Ғаззали улы Үтәшев «Шайморатов генерал» спектаклендә (Флорид Бүләков) — Шайморатов, «Сыңғыҙхандың һуңғы төйәге» спектаклендә (Н.Д. Абдыҡадиров) — Темуджин, Илшат Йомағоловтың «Нәркәс» трагедияһында — Сынтимер, «Минең ҡатынымдың исеме Морис» комедияһында (Раффи Шарт) — Труабаль образдарын тыуҙырғаны өсөн 2002 йылда Салауат Юлаев исемендәге Республика премияһы лауреаты булды.
===Премияға лайыҡ булған коллективтар===
*Ғафури исемендәге Башҡорт академия драма театры.
Драматург Әсхәт Мирзаһитовтың «Әсәләр көтәләр улдарын» спектакле өсөн 1976 йылда драматург Әсғәт Мирзаһитовҡа, режиссер Рифҡәт Исрафиловҡа, Бибисара ролен башҡарғаны өсөн артистка Зәйтүнә Бикбулатоваға һәм Хафаса роле өсөн артистка Гөлли Мөбәрәковаға Салауат Юлаев исемендәге Республика премияһы бирелде.
*1981 йылда театрҙың тағы бер эше юғары награда менән билдәләнде. Уны «Яҙмыштарҙан уҙмыш юҡ» спектакле өсөн артистар Нурия Ирсаева, Таңсулпан Бабичева, Заһир Вәлитов, Олег Ханов һәм Фидан Ғафаровтар алды.
*1983 йылда был оло исем Нәжиб Асанбаевтың «Ҡыҙыл паша» спектакле өсөн режиссер Лек Вәлиевҡа һәм төп ролде — Кәрим Хәкимовты башҡарыусы Әхтәм Абушах- мановҡа бирелде.
*Ошондай уҡ юғары баһалауға Стәрлетамаҡ театрының башҡорт бүлеге лә лайыҡ булды. Был коллективтың «Онотолған доға» спектакле өсөн 1994 йылда авторы Флорид Бүләков, режиссеры Гөлдәр Ильясова һәм бейеүҙәр менән биҙәүсе Ирина Филиппова алды.
*Коллектив менән лауреат булыу бәхете 1990 йылда Фәйзи Ғәскәров исемендәге Башҡорт дәүләт академия халыҡ бейеүе ансамбле өлөшөнә тейҙе. Был ансамбль республикабыҙҙа гына түгел, ә донъяның бик күп илдәрендә башҡарыу оҫталығы һәм репертуарының байлығы менән дан алды.
*1994 йылда тағы бер коллективҡа оло премия тапшырылды. Улар — башҡорт телендә «Ҡөрьән Кәрим» әҙерләп нәшер итеүгә тапшырыусылар. 1896 йылда тыуған Дан
Кинельский бөтөн ғүмерен уҡытыусылыҡ эшенә бағышлай. Хаҡлы ялға сыҡҡас, ғәрәп теленән башҡортсаға «Ҡөрьән Кәрим»де тәржемә итә. Әммә дин тотоу тыйылған саҡтарҙа, был оло хеҙмәткә донъя күреү насип булмай. Илдә демократик елдәр иҫеп, халыҡҡа дин яңынан ҡайтарылғас, Дан Кинельскийҙың ҡыҙы Ләлә Кинель- ская «Урал» башҡорт халыҡ үҙәгенә ошо тәржемә хаҡында хәбәр итә. 1991 йылдан башлап был эшкә ғалим Фәнил Нафиҡ улы Баишев, журналист Дәүләткирәй Дәүләтбай улы Мәһәҙиев, Нурмөхәмәт Әлибай улы Нөйәрғоловтар тотона һәм эште еренә еткереп тамамлап ҡуялар. 1993 йылда «Ҡөрьән Кәрим» нәшер ителә. Бер төркөм зыялыларҙың был ғәйәт оло хеҙмәте лайыҡлы баһалана, 1994 йылда Салауат Юлаев исемендәге премия бирелә.
===Кино сәнғәте
*«Мосфильм» киностудияһы режиссеры Василий Никитич Журавлев башҡорт легендалары нигеҙендә һәм башлыса башҡорт артистары ҡатнашлығында «Алтын атлы һыбайлы» исемле фильм төшөрҙө. Фильмды тамашасылар бик яратып ҡабул итте. Был фильмда башҡорт халҡының көнкүреше бик дөрөҫ яҡтыртылған, халыҡтың рухи матурлығы, рухи көсө дөрөҫ сағылдырылған. Режиссерҙың был оло хеҙмәте юғары баһалана, 1981 йылда фильм республикабыҙҙың Салауат Юлаев исемендәге премияһы менән билдәләнә.
===САЛАУАТ ЮЛАЕВ ОБРАЗЫ ҺЫНЛЫ СӘНҒӘТТӘ ҺӘМ МУЗЫКАЛА===
Салауат Юлаев образы бик күп сәнғәт әһелдәрендә ҡыҙыҡһыныу уята. Уның исеме менән Башҡортостанды өйрәнгән тарихсылар ҙа, халыҡ ижады йыйыусылар ҙа, сәйәхәтселәр ҙә ҡыҙыҡһына. Салауат Юлаев бюсын беренсе булып Фрих-Хар тигән скульптор ағастан юнып эшләгән. Был скульптура Өфөлә М.В. Нестеров исемендәге Художество музейында һаҡлана.
Фрих-Хар Мәскәү эргәһендәге бер ауыл мәктәбендә һынлы сәнғәттән уҡыта һәм халыҡ азатлығы өсөн көрәшкә күтәрелгән тарихи шәхестәрҙең скульптураларын эшләй. Беренсе эше Салауат Юлаев бюсы, артабан Е. Пугачев, С. Разин, С. Халтурин һәм башҡалар. Башҡортостандың Мәскәүҙәге вәкиллеге аша Салауат Юлаев бюсы 1926 йылда Өфөгә алына.
Башҡортостанда рәссам Анатолий Петрович Лежнев (1888—1956) милли-азатлыҡ көрәшкә арналған һүрәттәр төшөрә. Уның «Штурм Уфы пугачевцами» (1928), «Бой Салавата с авангардом Михельсона», «Князь Чики Зарубина» (1930 йылдар) тигән һүрәттәре Башҡортостан төҫлө һүрәтендә яңы, тарихи жанрға башланғыс була. Улар араһында иң уңышлыһы — «Поимка Салавата» («Салауатты ҡулға алыу») тигән һүрәт. Салауат яңғыҙ. Дошмандар берәм-һәрәм урман, тау араларынан килеп сыҡҡан. Әммә Салауатҡа ҡышын да йәшеллеген юғалтмаған төп- төҙ шыршылар, түбәһен ҡар ҡаплай алмаған тауҙар көс- ҡеүәт бирә. Улар — халыҡ ҡеүәтен сағылдыра.
1955 йылда йәмәғәтселек Алексей Александрович Кузнецовтың «Салауаттан һорау алыу» тигән һүрәтен йылы ҡаршы алды. Салауаттан һорау алыу Өфө ҡалаһының Троицк сиркәүендә лә бара. Троицк сиркәүе хәҙер юҡ, уның урынында Дуҫлыҡ монументы ҡалҡып сыҡты.
Һүрәттә ҡаҡшамаҫ рухлы, үҙ эштәренең хаҡлы булыуын аңлаған, Крәҫтиән һуғышының баҫтырылыуы халыҡтың рухи еңелеүе түгеллеген тойған Салауат образы сағылдырылған. А. Кузнецов Салауат образы өҫтөндә бик ентекле эшләй.
Иң элек Степан Злобиндың романын уҡып сығып, Салауатты ихлас ярата. Шунан һуң Салауат менән Пугачев тураһындағы тарихи материалдарҙы өйрәнә башлай. Салауаттың эске тойғоларын, рухи көсөн күҙ алдына баҫтырыу өсөн Петропавловск крепосының бер камераһында бикләнеп ултыра. Ошондай эҙләнеүҙәр аша тыуғанға ла был һүрәтте халыҡ бик яратып ҡаршы ала. Салауаттың ғорур ҡиәфәте, ҡыйыу ҡарашы аша ғына түгел, ә батша чиновниктарының ығы-зығыһы, батырҙың булмышы алдында аптыранып ҡалыуҙары, төҫтәрҙең оҫта һайланыуы ла Салауаттың рухи батырлығын көсәйтә. 1955 йылда Мәскәүҙә Башҡорт әҙәбиәте һәм сәнғәте декадаһы көндәрендә был һүрәт бик юғары баһалана һәм «Почет билдәһе» ордены менән наградлана. 1959 йылда рәссам Алексей Кузнецов Салауат темаһына тағы әйләнеп ҡайта. Степан Злобин романында Салауаттың үҫмер сағы бик матур һүрәтләнгән. Шул матурлыҡты, Салауаттың үҫмер сағын сағылдырыу хыялы тынғы бирмәй рәссамға.
«Легенда о курае» («Ҡурай тураһында легенда») һүрәте менән ошо теманы яҡтырта. Ғәжәп бай Урал тәбиғәте, яҙғы ҡояшлы көн, ҡулына ҡурай тотҡан үҫмер егет. Шағир, ҡурайсы Салауаттың күңел байлығы формалашыуын шулай кәүҙәләндерә рәссам.
Рәссам Әмир Солтан улы Арыҫланов 1959 йылда «Салауат Юлаев» тигән һүрәт ижад итә. Ул халыҡ батырын күк юртаҡҡа атландырған.
Скульптор Т.П. Нечаева Салауат образын скульптураларҙа һынландыра. Был темаға ул 1945 йылдарҙан башлап тотона. 1952 йылда батырға беренсе һәйкәл-бюст эшләнә һәм Салауат районында батырҙың тыуған төйәгенә ҡуйыла. Ҡаҡшамаҫ рухлы, ғорур һынлы, мәңгелеккә төбәлгән ҡарашлы Салауат мөһабәт артисыбыҙ Арыҫлан Мөбәрәковты хәтерләтә. Сөнки тап ошо йылдарҙа «Салауат Юлаев» фильмы ҙур уңыш менән бара.
Билдәле булыуынса, 1940 йылда режиссер Яков Протазанов Степан Злобин романы буйынса «Салауат Юлаев» фильмы төшөрә һәм унда Салауат ролен Арыҫлан Мөбәрәков уйнай. Бынан тыш Башҡорт драма театры сәхнәһендә лә Арыҫлан Мөбәрәков алмаштырғыһыҙ Салауат була. Скульптор Тамара Нечаева башҡорт халҡының милли батырын тап А. Мөбәрәков һынлы һәм йөҙлө итеп күҙ алдына килтергәндер.
1989 йылда Эстонияның Палдиски ҡалаһында ҡуйылған бюстың авторы ла Т. Нечаева. Әйтергә кәрәк, Т. Нечаева тыуҙырған Салауат образдары ҡыйыу, бөркөт ҡарашлы яугир генә түгел, ә күңеле хис- тойғолар менән тулы шағир ҙа. М.В. Нестеров исемендәге Художество музейына ҡуйылған фарфор статуэткалағы Салауат, «Пугачев менән Салауат» тигән керамик паннолағы Салауат батырҙың яугирлығын ғына түгел, шағирлығын да асыҡ сағылдыра. Кеше азатлығы өсөн яуға күтәрелгән халыҡ батыры образын скульптор С.Д. Тавасиев мөһабәт һәйкәл итеп халыҡҡа ҡайтара.
Рәссамдар Салауат образын асыу өсөн тәбиғәт күренештәре һәм төрлө төҫтәр һайлаһа, С. Тавасиев Салауатты Урал тәбиғәтенең иң күркәм ерендә — тәбиғи шарттарҙа, тәбиғәттең төрлө күренештәрендә, төрлө миҙгелдә һәм көндәрҙең төрлө мәлдәрендә күрһәтеүгә өлгәшә.
Салауат темаһын Г. Мостафин «Салауат», Р. Ишбулатов «Буйһонмаҫ ихтыяр», Ф. Ерғәлиев «Салауат йорто» тигән картиналарында яҡтырта.
Салауат батыр тураһында риүәйәттәр, легендалар халыҡ араһында киң таралған. Иң ныҡ таралғаны, әлбиттә, йырҙар һәм ҡобайырҙар. Батша хөкүмәте уның тураһында йырҙар башҡарыу түгел, исемен телгә алырға һәм хатта балаларына ҡушырға тыйһа ла, янаһа ла, халыҡ күңелендә Салауат һаҡлана. Төрлө-төрлө йыр булып һаҡлана батыр халыҡ күңелендә. Ә Октябрь революцияһынан һуң башҡорт халҡы профессиональ сәнғәт юлына аяҡ баҫҡас, Салауат темаһы һынландырыла, яҡтыртыла башлай һәм, әлбиттә, халыҡтың быуаттар буйы һаҡлап алып килгән изге хазинаһы файҙаланыла.
Композитор Александр Ключарев «Салауат» симфоник поэмаһында, Заһир Исмәғилев «Салауат Юлаев» операһында һәм симфоник увертюраһында, Нариман Сабитов симфоник поэмаһында, Арам Хачатурян «Салауат Юлаев» кинофильмына яҙған музыкаһында, Хөсәйен Әхмәтов яҙыусы Баязит Бикбайҙың «Салауат» пьесаһына яҙған көйөндә, Хәбибулла Ибраһимов «Салауат маршы»нда ошо йырҙарҙы файҙаланалар.
Салауат Юлаев бик һирәк тыуа торған шәхестәрҙең береһе. Уның менән ҡыҙыҡһыныу артҡандан-арта бара. Иҫ китмәле әҫәрҙәр тыуырына, яратҡан, һоҡланған һәм рухи көс алған Салауатыбыҙҙың сәнғәт әҫәрҙәрендә ҡабат- ҡабат ҡайтыуына ышаныс ҙур.
===ЭШ
*А. Кузнецовтың «Салауаттан һорау алыу» тигән һүрәте буйынса үҙегеҙҙең уй-тойголарығыҙҙы сағылдырып инша яҙығыҙ
==ИҪТӘЛЕКЛЕ ДАТАЛАР, ЮБИЛЕЙҘАР==
Юбилей — латин һүҙе. Башҡорт теленә рус теле аша ингән. Берәй ваҡиғаның, кеше ғүмеренең, уның эшмәкәрлегенең, учреждениеның, ҡаланың, райондың һәм ауылдың йәшәүенең түңәрәк һан менән иҫәпләнгән йыллығы. Ғәҙәттә 10, 50, 100, 250 һәм башҡа түңәрәк һандарға, шулай уҡ 75, 85, 95, 125 кеүек, 5-кә тамамланған һандар менән иҫәпләнгәндәрен билдәләйҙәр.
Тотош донъя күләмендә әһәмиәтле ваҡиғалар була. Әйтәйек,
*Халыҡ-ара Берләшкән Милләттәр Ойошмаһы көнө — 24 октябрь;
*Фашизм ҡорбандарын халыҡ-ара иҫкә алыу көнө — 13 сентябрь;
*Ядро ҡоралын тыйыу өсөн халыҡ-ара хәрәкәт көнө — 6 август;
*Халыҡ-ара балаларҙы яҡлау көнө — 1 июнь;
*Бөтөн донъя тирә-яҡ мөхитте һаҡлау көнө — 5 июнь;
*Бөтөн донъя Ҡыҙыл Тәре һәм Ҡыҙыл Ярым ай көнө — 8 май;
*Бөтөн донъя сәләмәтлек көнө — 7 апрель;
*Фашистик концлагерҙар тотҡондарын халыҡ- ара азат итеү көнө — 11 апрель;
*Авиация һәм космонавтика көнө — 12 апрель;
*Сәйәси золом ҡорбандарын иҫкә алыу көнө — 30 октябрь һәм башҡа даталар билдәләнә.
Әгәр һеҙ мәктәптә уҡыған саҡта ошондай юбилейҙарҙың берәйһенә тура килһәгеҙ, уны ойоштороу буйынса яуаплылыҡты үҙ синыфығыҙға алығыҙ. Айырым ваҡиғаларға арналған юбилейҙарҙы үткәреү өсөн уҡыусылар араһынан махсус докладсылар билдәләнә. Улар бер нисә тема буйынса сығыш әҙерләй.
Бөгөнгө көндә информациялар табыу ауыр түгел. Хатта иң төпкөл тип йөрөтөлгән ауылдарҙа ла гәзит-журналдар алдыралар, ул ғына түгел, заманыбыҙҙың иң һуңғы ҡаҙаныштарынан һаналған компьютерҙар бар һәм уның аша интернетҡа сығып, төрлө илдәр менән бәйләнешкә инеүселәр ҙә бихисап. Әммә заман тиҙлеге етеҙ. Уның артынан ҡыуа барыуы еңелдән түгел. Шуның өсөн, күмәкләшеп бер булып, төрлө информациялар алышыу һеҙҙе мәғлүмәтле заман йәштәре итеп үҫтереүгә ярҙам итәсәк.
Уҡыусылар! Ниндәй генә ваҡиғаға ҡарата сығыш әҙерләһәгеҙ ҙә алдан туплана барған мәғлүмәттәр бик файҙалы булыр. Бөгөнгө менән генә йәшәргә ярамай. Көнө менән иҫтә ҡалыр кеүек ваҡиғалар ҙа ваҡыт үтеү менән онотола. Э туплана барған мәғлүмәттәр — ҡиммәтле хазина ул. Кәрәк саҡта, тормош һабаҡтары кабинетына инеп, альбомды ғына асып ҡарайһың да — бөтөнөһө лә хәтергә килә. Бик бай мәғлүмәттәр туплаған мәктәптәр бар. Шуның өсөн тәүге көндән һәр төрлө мәғлүмәт туплай барығыҙ.
===Илебеҙ эсендә билдәләнгән юбилейҙар===
Тотош илебеҙ халҡы өсөн әһәмиәтле ваҡиғалар ҙа күп. Әйтәйек,
*Белем көнө — 1 сентябрь;
*Уҡытыусылар көнө — октябрь айының тәүге йәкшәмбеһе;
*Әсә көнө — 30 ноябрь;
*Ватанды һаҡлаусылар көнө — 23 февраль;
*Ил сиге һаҡсылары көнө — 28 май;
*Рәсәй флагы көнө — 22 август;
*Бородино яланындағы алышҡа,
*Парижға инеү көнөнә арналған,
*Бөйөк Ватан һуғышында Еңеү көнө,
*шулай уҡ Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында әһәмиәтле еңеүҙәрҙән Мәскәү эргәһендәге, Сталинград, Орел-Курск дуғаһындағы еңеү,
*Ленинград блокадаһын йырып сығыу һәм башҡа шундай ваҡиғаларҙың йыллыҡтары билдәләнә.
*Рәсәй көнө, Рәсәй Конституцияһы һәм башҡа шундай даталар бар.
Бынан тыш ил кимәлендә әһәмиәтле ҡалаларға нигеҙ һалынған көндәр, бөйөк зыялыларҙың, күренекле дәүләт эшмәкәрҙәре, яҙыусылар, композиторҙар, артистар, рәссамдар һәм башҡа шундай ижад кешеләренең юбилейҙары ил күләмендә үткәрелә.
===Республика эсендә билдәләнгән юбилейҙар===
Юбилейҙарға күренекле шәхестәрҙең, әйтәйек, Салауат Юлаев, Зәки Вәлиди, Таһир Күсимов, Муса Мортазин, Муса Гәрәев, Даян Мурзин һәм ил, республика күләмендә билдәле шәхестәрҙең, яҙыусыларҙың, дәүләт эшмәкәрҙәренең, ғалимдарҙың, артистарҙың, рәссамдарҙың һәм башҡа күренекле әһелдәрҙең түңәрәк йәштәре тулыу көнөн билдәләү инә.
Яҡташ шәхестәрҙең юбилейҙары
| |||