Башҡорт теле/Мәҡәлдәр һәм әйтемдәр/И

И

• Игелек ит тә һыуға һал - халыҡ белер,халыҡ белмәһә балыҡ белер.
• Иген икһәк-икмәк,быҙау һуйһаҡ-туҡмаҡ
• Иген келәттә, кеше хеҙмәттә күренә.
• Иген ҡамылынан билгеле.
• Иген төбө — ҡыуаныс.
• Иген үҫмәҫ тип, ерҙән төңөлмә.
• Игенде арба өйгә ипдерә, сана баҙарға илтә.
• Игендең яйын иккәп белер, арбаның яйын еккән белер.
• Игенсе ямғыр теләй, юлсы аяҙ теләй.
• Игенсе яуында тыныр.
• Игенсенең ярты ғүмере яланда уҙыр.
• Игә белгән иген ашар, игә белмәгән ниен ашар?
• Иҙел даны менән боҙ китә, атай даны менән ҡыҙ китә.
• Иҙел башынан болғана, тамағынан тына.
• Иҙел һыуы бал булһа ла, илгә етмәй.
• Иҙел Яйыҡтың ағаһы,

Ағиҙел илдең яғаһы.

• Изге эштең иртәгеһе яҡшы.
• Ижтиһад иткән моратына еткән.
• Ике күңел бер булһа, сүплек башы гөл булыр.
• Ике ҡулыңа бер эш — ал да кереш.
• Ике күлдәкте бер иткән, бер күлдәкте юҡ иткән.
• Ике сибәр бергә килһә, береһе ғүмерһеҙ була, ти.
• Ике туған талаша, атҡа менһә яраша.
• Ике айғырҙы бер һарайға япмайҙар.
• Ике тәкә башы бер ҡаҙанға һыймаҫ.
• Ике дәрүиш бер балаҫҡа һыйыр, ике батша ер йөҙөнә һыймаҫ
• Икенең бере - йә ир, йә ҡатын баш булһын.
• Ике бейә — ил ашы,

Өс бейә — болаҡ башы, Бер бейә — юҡтың ҡашы.

• Ике ҡатын алғандың вайраны бар,
• Ике һыйыр Һауғандың айраны бар.
• Ике уйла, бер эшлә.
• Икмәк — илдән, һыу — күлдән
• Ил һөйөр байҙы, ир һөйөр һауҙы
• Илар бала атаһының һаҡалы менән уйнар,
• Илар түрә иле менән уйнар
• Ил аралаған һынсы булыр, ер аралаған уҡсы булыр.
• Ил асыуы — яман асыу.
• Ил бай булһа, ярлылығың һиҙелмәй.
• Ил бар ерҙә сәпсек үлмәй.
• Ил барҙа ир хур булмаҫ, ир барҙа ил хур булмаҫ.
• Ил биргәндә дуҫың булһын, ер биргәндә ҡушың булһын.
• Ил дауһыҙ булмаҫ, ир дауһыҙ булмаҫ.
• Ил илдән ҡалһа, иргә намыҫ.
• Ил икмәге ирекле,

Эшләп алһаң, кимекле.

• Ил ирекһеҙ булһа, ир күрекһеҙ булыр.
• Ил ирекле булһа, түрә күрекле була.
• Ил йолаһыҙ булмаҫ.
• Ил йолаһына хан да буйһона.
• Ил көйөнгәндә көйөн, ил һөйөнгәндә һөйөн.
• Ил көсәйһә, бей хан була.
• Ил күрмәк — бер бурыс, ир һынамаҡ — бер бурыс.
• Ил күсә тип, утыңды һүндермә!
• Ил ҡулы тау күсерер.
• Ил ҡупһа — Иҙел ҡубыр, ауыл ҡупһа — дауыл ҡубыр.
• Ил ҡәҙерен белмәгән — башын юғалтҡан,
• Ер ҡәҙерен белмәгән — ашып юғалтҡан.
• Ил менән ҡара көн дә байрам булыр.
• Ил намыҫы ир муйынында.
• Ил намыҫы хур итмәҫ.
• Ил өҫтө — алтын бишек.
• Ил өҫтөндә илле алтын.
• Ил терәге — ир, ир терәге — бисә.
• Ил хөкөмһөҙ булмаҫ.
• Ил эшенең иртәгеһе маҡтаулы.
• Ил яҙмышы — ир яҙмышы.
• Илгә бирһәң ашыңды, ил ҡәҙерләр башыңды;
• Эткә бирһәң ашыңды, эттәр талар башыңды.
• Илгә ҡаза теләгән ҡаҙалып үлер.
• Илгә ҡушылһаң — ир булырһың, илдән айырылһаң — хур булырһың.
• Илгә сыҡһаң, илле төрлөнө күрерһең.
• Илгә таянған Иҙел кисер.
• Илгә һыймаған баш — Иҙелгә батҡан таш.
• Илде тинтәк боҙор.
• Илдең биле ныҡ булһа, ирҙең күңеле туҡ булыр.
• Илдең итәге киң.
• Илдең көнө ер менән.
• Илдең көнө — ир менән, ирҙең көнө — ил менән.
• Илдең күҙе илле.
• Илдең хаҡын ир даулар, ир дауламаһа, кем даулар?
• Илдең эше ир муйынында, ирҙең эше ил ҡуйынында.
• Илдә баш булмаһа, эт башҡа менә.
• Илдә булһа, иренгә тейә.
• Илдә булһа, үлмәҫһең, илһеҙ көнөң күрмәҫһең.
• Илдә егет һанаулы.
• Илдә ир үлмәҫ
• Иле байҙың бейе бай.
• Иле барҙың көнө бар
• Иле барҙың — ҡабымы бар.
• Иле барҙың — теле бар.
• Иле берҙәмдең — көнө берҙәм.
• Иле ныҡтың — биле ныҡ.
• Иле юҡтың— түшәге юҡ, икмәге юҡтың— көйшәме юҡ.
• Илем-көнөм булмаһа, айым-көнөм тыумаһын!
• «Илем» тимәҫ ир булмаҫ, «өйөрөм» тимәҫ ат булмаҫ.

Илен ҡурсыған ил ағаһы булыр,

• Илен борсоған ил буҫағаһы булыр.
• Илен танымаған илгә бей булмаҫ.
• Илен һатып ашаған — ике генә көн йәшәгән.
• Илен һөйгән ир булыр.
• Иленә ҡайтҡандың ояты юҡ.
• Иленән биҙгән ир уңмаҫ, күленән биҙгән ҡаҙ уңмаҫ.
• Илле илен маҡтар, юкәле күлен маҡтар.
• Илле йылдан ил яңырыр, йөҙ йылдан ҡаҙан яңырыр.
• Илләштереү илсенән, юлыҡтырыу яусынан.
• Илсегә үлем юҡ.
• Илсегә ялҡауҙы ебәрһәң, илгә яу килтерер.
• Илселек — димселек.
• Иләҫ илдән китер.
• Иллегә еткәс, ирҙәр ҙә ипкә килә
• Иллелә - ил ағаһы
• Иләктә һыу тормаҫ,

Ҡатын-ҡыҙҙа һүҙ тормаҫ

• Иләмәй күн булмаҫ, тирһеҙ тун булмаҫ.
• Иләктә һыу тормаҫ, тинтәктә һүҙ тормаҫ.
• Иләктәгең — күнәккә, күнәктәген — иләккә.
• Илһамлы хеҙмәт — илгә ҡеүәт.
• Иләк менән һыу ташымайҙар.
• Иләмәй күн булмаҫ, тиреһеҙ тун булмаҫ
• Имән ҡаты ергә төпләнер.
• Иң элек уйла, унан эшлә
• Инженер булыуҙан менеджер булыу хәйерлерәк.
• Инһәң — ил, сыҡһаң — яу.
• Инә ҡаҙ йомортҡа баҫҡанда ата ҡаҙ янында бейер
• Инә ҡаҙ ҡаңғылдамаһа, ата ҡаҙ бармай.
• Инәһеҙ ҡорт бал йыймаҫ,

Бал йыйһа ла, мул йыймаҫ

• Инәһеҙ ҡорт көсһөҙ булыр.
• Ипле кеше иленән китмәҫ.
• Ипһеҙ ҡыҙ йәрһеҙ ҡалыр.
• Ир аҡылы — бер алтын, ил аҡылы — мең алтын.
• Ир башына килһә килһен, ил башына килмәһен.
• Ир-егет — ил көҙгөһө
• Ир-егеттең аҫылы ил эшендә танылыр.
• Ир-егеттең яҡшыһы ил менән.
• Ир ике һөйләһә — үҙенә бөлә, хан ике һөйләһә — иленә бәлә.
• Ир илендә ҡәҙерле.
• Ир ҡайғыһы илдә.
• Ир ҡәҙере ил менән.
• Ир терәге — ер.
• Ир — тыуған илендә, ат — туйған ерендә.
• Ир үлһә лә, йола үлмәҫ.
• Ир үлһә, ил көйөнөр, дошман һөйөнөр.
• Ир яҡшыһы илгә ярай.
• Ирҙең даны иленән, халҡы менән еренән.
• Ирҙән ашмаҡ бар, илдән атма к юк.Ирҙән китһәң дә, илдән китмә.
• Ирҙәр айырылһа, ил таралыр.
• Ир аҡыллы булһа, ҡатын күндәм була.
• Ир булған ир егерме биштә баш булыр,

Ир булалмаған ир иллелә лә йәш булыр

• Ир булған кеше этеп йыҡһын, тартып торғоҙһон.
• Ир йәше - ике утыҙ, ҡатын йәше - бер утыҙ
• Ир йәше ике илле - береһе шәкәр, береһе бикәр
• Ир-аҙамат билгеһе - тышта мырҙа, өйҙә ҡол
• Ир ҡанаты ат була.
• Ирҙең юлдашы ла ат, моңдашы ла ат.
• Иренсәк йорт ил булмаҫ, ил булһа ла, гел булмаҫ.
• Иртә сәсһәң — уңырһың, һуңға ҡалһаң — туңырһың.
• Ит тапмаған - үпкәгә кинәнгән, ҡыҙ тапмаған - еңгәгә (бисәгә) кинәнгән.
• Ир үлһә лә йола үлмәҫ.
• Иргә бер ҡат барыу - ғәҙәт, икенсегә - оят.
• Ирең булмаҫтайға иренеңде бирмә
• Ире өмә әйткән, ҡатыны баланға киткән.
• Иреңдән айырылғансы күкрәгеңдәге йәнеңдән айырыл.
• Ирҙе ир иткән дә, хур иткән дә — ҡатын.
• Ирҙән ҡайтҡан яуҙан ҡаты.
• Иртәгә ҡалған эшең - һынып төшкән тешең.
• Иртәгә лә көн бөтмәҫ
• Иртән дә өйрә, кис тә өйрә - был ҡорһаҡтар ни күрә?
• Иртәгә лә көн бөтмәҫ.
• Ир аҫылы эштә беленә.
• Ир ғәйрәте тауҙы ҡом итә.
• Ир ҡоралы - ҡамсылыр, ҡулда барҙа ҡәҙере юҡ.
• Ир маҡтаныр, ҡорал эшләр.
• Ир һөнәре эш булыр.
• Иренгән ике үлгән.
• Иренгән ике эшләр, артынан бармағын тешләр.
• Иренгән эш һөймәҫ.
• Иренгәндең иренен эт ялаған.
• Иренмәгән иртәгәге эшен бөгөн бөтөргән.
• Иренмәгәндең ирене ашлы, иркәнең күҙе йәшле.
• Иренмәгәндең эше сифатлы.
• Иренмәһәң, оҫта булырһың.
• Иренсәк иркә булыр.
• Иренсәккә эш ярамаҫ.
• Иренсәкте илсе итһәң, илеңә яу килтерер.
• Иренсәктең ирене кибер.
• Иренсәктең табышы юҡ.
• Иренсәктең эше ике.
• Иренсәктә дәрт булмаҫ.
• Иренһәң - ауырырһың, тырышһаң - һауығырһың.
• Иренһәң — иренеңә теймәҫ.
• Иренһәң, эшең кем эшләр,оялһаң, һүҙең кем әйтер?
• Иртә барһаң- ит бешә, һуңға ҡалһаң - бит бешә
• Иртә торған ас ҡалмаҫ.
• Иртә торған егеттең ырыҫы артыҡ,иртә торған ҡатындың өлөшө артыҡ
• Иртә торған ир уңыр.
• Иртә торған үкенмәҫ.
• Иртә торғандың ғүмере оҙон.
• Иртә торғанндың ырыҫы артыр.
• Иртә торһаң — уңырһың, кискә ҡалһаң — туңырһың.
• Иртәгә ҡалған эшең — һынып төшкән тешең.
• «Иртәгә» тигән иренгән, бөгөндән ҡалган бөлгән.
• «Иртәгә» тигән уй менән бөгөп тамаҡ туймай.
• Иртәгәге эшеңде бөгөн уйлап ҡуй.
• Иртәгеһен ишәк ҡайғыртҡан.
• Ирән ерҙә ир үлмәҫ.
• Ирәндегем — бишегем, оло оңғол ишегем.
• Исемең шәп булһын, ырыуыңа тап булһын

Ырыуыңа тап булмаһа - ораныңа тап булһын

• Иҫәр менән иҫәр булма
• Иҫәр үҙе һөйләр, үҙе көлөр - кешегә ҡалдырмаҫ.
• Иҫәр этен маҡтар, өйөнә ҡайтһа бисәһен маҡтар.
• Иҫәп кәрәк, уй кәрәк, уйлап эшләгән һирәк.
• Иҫәпһеҙ колхоз — ишекһеҙ йорт.
• Иҫәпкә бар, һанға юҡ.
• Иҫәрҙе яҡлама, ялҡауҙы маҡтама.
• Иҫәрҙең ише булмаҫ, ялҡауҙың эше булмаҫ.
• Ите—иткә, һурпаһы—биткә
• Итексенең беҙе юҡ.
• Итексенең итеге булмаҫ, балтасының ишеге булмаҫ.
• Итексенең итеге тишек, балтасының балтаһы китек.
• Итеге тайыш булһа ла йөрәге тайыш булмаһын
• Итле өйҙә - ике кис, өйрәлелә - бер кис
• Ишәк арығанын белмәҫ,

Ир ҡартайғанын белмәҫ

• Ишәктең дә егәрлеһе була.
• Ишектән кереп, төнлөктән сыҡма.
• Ишәк тиреһе ябынһаң да, арыҫлан эшен эшлә.
• Ишек алдында һыйырың булһа, оҫтәл оҫтөндә һыйың бу¬лыр.
• Ишәк барға һаналһа ла, малға һаналмай.
• Ишәк ите ит булмаҫ.
• Ишәктең ите хәрәм, көсө хәләл.